Historische primeur: Nederlander is minder productief geworden

Dat blijkt uit de deze week verschenen Nationale Rekeningen; de officiële overzichtsstatistiek van de nationale economie. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bevestigt op verzoek van de Volkskrant dat deze situatie voor het eerst bestaat, sinds het begin van de metingen in 1969. Tijdens recessies, als massaontslagen en reorganisaties aan de orde van de dag zijn, daalt de arbeidsproductiviteit vaker. Maar in tijden van hoogconjunctuur, een heel jaar lang? Dat is een historische primeur.

Dat pas nu blijkt dat we in 2016 minder productief waren, komt omdat nog niet helemaal duidelijk was hoeveel uren zzp’ers in totaal besteedden aan hun werk. ‘Het aantal zzp-uren blijkt in 2016 groter dan gedacht, dus valt de productiviteit lager uit’, legt CBS-econoom Peter Hein van Mulligen uit. Voor 2018 gaat het CBS vooralsnog uit van een zeer bescheiden plusje van 0,4 procent.

Innovatie blijft achter
Hieruit volgt overigens niet dat we met zijn allen luier zijn. De arbeidsproductiviteit meet simpelweg hoeveel werk mensen in een uur gedaan krijgen. Dat hangt deels samen met hoe hard mensen ploeteren, maar belangrijker is in hoeverre organisaties nieuwe technologieën succesvol toepassen. Die innovatie loopt nog niet zo’n vaart – ondanks doemverhalen over robots die onze banen inpikken.

‘In de jaren negentig, met de ontwikkelingen in de ict, trok de arbeidsproductiviteit nog een bescheiden sprintje’, vertelt Van Mulligen. ‘Maar sinds de eeuwwisseling is het zeer matig.’ Ook andere landen worstelen met de lage arbeidsproductiviteit. Voor economen blijft dit een mysterie. Een klassieke verklaring is dat de productiviteit in de steeds belangrijkere dienstensector – denk aan ziekenhuizen of de horeca – langzamer groeit dan bij maakbedrijven als ASML en DSM, waar machines het werk kunnen overnemen en versnellen. ‘Als het aandeel van de dienstensector in de economie groeit, zal ook de arbeidsproductiviteit minder stijgen.’

Volgens Joop Schippers, hoogleraar arbeidseconomie aan de Universiteit Utrecht, kan juist het economische succes de oorzaak zijn voor de lagere arbeidsproductiviteit. ‘Er zijn nog nooit zoveel Nederlanders aan het werk geweest als nu. Dat betekent dat inmiddels ook de minder productieve mensen, die bijvoorbeeld geen passende opleiding hebben, aan de slag zijn.’

De arbeidsproductiviteit speelt een cruciale rol in de discussie over de lonen. Hoe meer werk iemand weet te verzetten in een uur, hoe groter de ruimte voor stevige salariseisen. Onlangs pleitte premier Rutte hiervoor. Op het eerste gezicht biedt de dalende arbeidsproductiviteit nieuwe munitie aan zuinige werkgevers. Toch waarschuwt hoogleraar Schippers dat zij het geld beter kunnen laten rollen. ‘Juist doordat arbeid in Nederland relatief goedkoop is, zijn er weinig prikkels om te investeren in technologie waarmee je meer kunt doen met minder mensen. Op die manier zal de productiviteit nooit flink stijgen.’

Bron: de Volkskrant

Arbeidsmarktonderzoek ICT
Nieuwe technologieën zijn niet alleen belangrijk in relatie tot de arbeidsproductiviteit. Ook voor wat betreft het perspectief op de arbeidsmarkt voor werknemers, spelen nieuwe technologieën, digitalisering, een grote rol. Digitalisering van de arbeidsmarkt betekent dat banen veranderen en dat een aantal beroepen verdwijnt. Door dezelfde digitalisering wordt het echter mogelijk om relatief makkelijk de overstap te maken naar ander werk, met behoud of zelfs toename van salaris. Dat blijkt uit het arbeidsmarktonderzoek dat de ICT-sector en vijf topsectoren hebben uitgevoerd. Om de overstap naar ander werk mogelijk te maken, moeten werknemers zich wel (kunnen) blijven ontwikkelen. Daarvoor moeten overheid, onderwijs en sociale partners nú in actie komen: een leven lang ontwikkelen moet de norm worden.