Energietransitie en Duurzaamheid

De afspraken in Parijs en de Nederlandse vertaling daarvan in het Klimaatakkoord stellen ons land voor een enorme verduurzamingsopgave. Zo moeten we voor 2030 de nationale broeikasgasuitstoot met 49% terugdringen. Daarnaast is er een emissiereductie van 95% afgesproken in 2050 ten opzichte van 1990. Op energiegebied moeten we de transitie maken naar een duurzaam elektriciteitssysteem. Daarnaast moeten we van het gas af en steeds meer naar het zelf opwekken van energie. De industrie moet zowel concurrerend zijn als klimaatneutraal, we zetten in op duurzame mobiliteit, willen naar een volledig circulaire economie en naar een klimaatneutrale landbouw. Kortom: iedereen krijgt hiermee te maken, ongeacht in welke sector u actief bent.

De energietransitie naar een duurzame samenleving vraagt om een enorme inspanning en stelt hoge eisen aan het innovatievermogen van onze economie en samenleving. Digitalisering speelt hierin een fundamentele rol. Door digitale innovaties ontstaan nieuwe mogelijkheden en verandert de manier waarop we leven en werken. De energietransitie brengt naast duurzame bronnen en een veranderend energienetwerk ook een veranderende maatschappij met zich mee. Een maatschappij waarin digitalisering er mede voor zorgt dat we op een hele nieuwe manier met energie omgaan.

Rol van ICT

Zoals gezegd speelt ICT een essentiële rol bij het aangaan van de uitdagingen op het gebied van energietransitie en duurzaamheid. Bij het innovatieprogramma ‘Hernieuwbare elektriciteit op zee’ ligt de nadruk voor de korte termijn (resultaten binnen 5 jaar) vooral op het beschikbaar krijgen van slimme innovaties voor versnelling, acceptatie en veiligheid. Voor de middellange termijn (resultaten beschikbaar in de periode tot 2030) zijn ook grotere, meer radicale innovaties nodig voor verdere kostenreductie en de inpasbaarheid in het energiesysteem en de omgeving. Hierbij kan worden gedacht aan het verhogen van de capaciteitsfactoren van windparken, nieuwe fundatietechnologie en digitalisering en robotisering van installatie en onderhoud. Voor de langere termijn (technologie beschikbaar na 2030) worden mogelijke doorbraken onderzocht zoals off-grid windparken, airborne wind, offshore zonne-energie en ocean-energy.

Voor ieder programma zijn belangrijke innovaties te realiseren met behulp van ICT. Bijvoorbeeld bij het modelleren, voorspellen en optimaliseren van de energie- en voedselproductie, het transport daarvan en het verdelen van de kostenopbrengsten. Ook remote controle en robotica zijn van grote toegevoegde waarde bij de energieproductie. ICT speelt daarnaast een grote rol bij de efficiënte verdeling van lokaal opgewekte energie. Maar u kunt bijvoorbeeld ook denken aan slim laden, het opzetten van een geautomatiseerd, veilig en connected elektrisch mobiliteitssysteem of digital twin-simulatiemodellen.

Sleuteltechnologieën die een belangrijke rol spelen bij de energietransitie en duurzaamheid zijn big data, artificial intelligence, blockchain en cybersecurity. Benieuwd naar de digitaliseringsagenda voor de topsector Energie? Hier leest u er alles over. Er zijn ook al een aantal voorbeelden van samenwerkingsvormen op dit vlak, zoals de werkgroep Energie en duurzaamheid van de Nederlandse AI Coalitie (NLAIC), op het gebied van big data is er het thema Energie (van Commit2Data) en er is een intensieve samenwerking tussen Energy Web Foundation en de Dutch Blockchain Coalition.

Het Kabinet zet in op topsectoren en missiegedreven innovatiebeleid. Dit stelt maatschappelijke missies centraal en koppelt deze aan het versterken van de Nederlandse concurrentiepositie en duurzame economische groei. De maatschappelijke missies voor Energietransitie en Duurzaamheid vragen om oplossingen waarbij innovaties worden verbonden met benodigde veranderingen in regels en gedrag. De Topsector Energie zoekt daarin een nauwe samenwerking met andere topsectoren. Samen zetten we in om maatschappelijke vragen om te zetten in economische kansen.

Zes missies

Energietransitie en Duurzaamheid kent drie subthema’s: klimaat en energie, circulaire economie en toekomstbestendige mobiliteitssystemen. Deze zijn vertaald naar zes missies:

• Een volledig CO₂-vrij elektriciteitssysteem
• Een CO₂-vrije gebouwde omgeving
• Grondstoffen, producten en processen in de industrie netto klimaatneutraal
• Circulaire economie
• Emissieloze en toekomstbestendige mobiliteit voor mensen en goederen
• Het systeem van landbouw en natuur netto klimaatneutraal

Om de oplossingen voor deze missie op elkaar aan te sluiten, is er specifieke aandacht voor systeemintegratie. Binnen al deze missies zijn in totaal dertien zogeheten Meerjarige Missiegedreven Innovatieprogramma’s (kortweg MMIP’s) uitgewerkt. Deze programma’s schetsten wat de verwachte bijdragen zijn aan de missies en welke kennis- en innovatieopgaven op korte termijn moeten worden opgepakt voor onderzoek, ontwikkeling, demonstratie en implementatie.